Landbouwinnovatie: hoe investeer je slim in boeren?
Blended finance biedt nieuwe kredietkansen
Om de landbouw toekomstbestendig te maken, is veel geld nodig voor innovatie. Maar investeren in landbouw is risicovol. Dat vraagt om nieuwe manieren van financieren, bijvoorbeeld met 'blended finance'. Maar wat is dat en hoe werkt het precies?
Stikstof, biodiversiteitsverlies, verbranding van Amazonewoud; de kranten staan vol met negatief nieuws over de landbouwsector. Dat wil niet zeggen dat de landbouwsector de afgelopen jaren stil heeft gezeten. Zo daalden de stikstof- en fosfaatoverschotten in de Nederlandse landbouwsector tussen 1990 en 2017 met respectievelijk 32 en 94 procent.
Ondanks de goede stappen die de landbouwsector zet, zijn we nog ver verwijderd van een duurzaam landbouwsysteem. Simpel gezegd: de opgave is te groot en de impact tot nu toe te klein. Dat vraagt om nog meer en grootschaligere verandering. Daar zijn investeringen voor nodig. Maar als het gaat om innovatie of om financiering van kleine spelers, zijn de risico’s te groot of de bedragen te klein. En dáár kan 'blended finance' een uitkomst bieden.
Wat is blended finance?
Blended finance is de combinatie van geld van verschillende soorten investeerders om een bepaald resultaat mee te bereiken. Het kan bijvoorbeeld gaan om geld van de Nederlandse overheid en een bank, of van meerdere partijen. Eén van de partijen is altijd publiek. "Per definitie zijn alle deals die wij als team doen transacties die een positieve impact hebben. Dat moet, anders kunnen we daar nooit overheidsgeld voor gebruiken", zegt Agnes Johan, hoofd van het vierkoppige blended-financeteam. Het kan zowel om sociale- als milieu-impact aan. Soms storten de partijen geld in een gezamenlijk fonds, maar dat is niet noodzakelijk.
"De bank kan of mag sommige investeringen niet doen"
- Agnes Johan, Rabobank
Sinds 2017 heeft de Rabobank een blended-financeteam. Johan: "De meerwaarde is dat je met blended finance dingen kan financieren die normaal gesproken niet financierbaar zijn voor een commerciële bank. De bank kan of mag sommige investeringen namelijk niet doen. Bijvoorbeeld als deze een te hoog risico opleveren, zoals leningen met een te lange looptijd." Daarnaast denkt zij dat specifiek de Rabobank een belangrijke rol kan spelen. "Omdat wij als grote food- en agri-bank ook een veel groter netwerk hebben, kunnen we dit op veel grotere schaal kunnen doen. Schaal is echt doorslaggevend in de landbouwsector."
De Rabobank is wereldwijd één van de grootste financiers van de agri-foodsector. In totaal gaat het om tientallen miljarden aan financieringen. "Het is voor ons van strategisch belang om de transitie naar duurzame productiemethoden in de landbouwsector voor elkaar te krijgen.”
Investeren in herbebossing
Een voorbeeld van blended finance is het AGRI3 fonds, een initiatief van de Rabobank, UN Environment, ontwikkelingsbank FMO en Initiatief Duurzame Handel (IDH). Dit fonds wil onder andere investeringen in herbebossing mogelijk maken voor boeren. Herbebossing kost namelijk geld, maar levert geen extra opbrengsten op. Zo zijn boeren in sommige landen verplicht om een bepaald deel van hun land te herbebossen. Door een blended finance-constructie is het mogelijk om een lening met een langere looptijd aan te bieden, zodat boeren meer flexibiliteit krijgen om de lening terug te betalen. "Daarmee creëer je een stimulans. Je kan mensen over de drempel heen helpen om wel bepaalde investeringen te doen die zij anders niet zouden doen, omdat het op de korte termijn niet rendabel is."
Voor de Rabobank is het aanbieden van zulke langlopende leningen te risicovol. Door de blended finance-constructie kan de Rabobank het risico voor de eerste jaren dragen. Het AGRI3 fonds kan het risico nemen over de laatste jaren van de lening.
Kleine boeren financieren
Een ander voorbeeld is de Neumann Coffee Smallholder livelyhood facility. Neumann Kaffee Gruppe (NKG) is klant bij de Rabobank en zag dat de hele kleine koffieboeren die zijn koffie leveren geen toegang hebben tot financiering. Financiering die ze wel nodig hebben. Hij vroeg daarom aan zijn banken (ABN AMRO en de Rabobank) of die een financieringsstructuur konden opzetten die deze voorfinanciering van boeren mogelijk zou maken, waarbij het risico niet alleen bij NKG bleef. Vanwege de grootte van het bedrag en het risico van financiering van kleine boeren was dit in eerste instantie niet mogelijk voor de banken. Een blended finance-constructie bood uitkomst. "We hebben binnen de 'wholesale bank' voor het eerst risico genomen op een portefeuille met heel kleine boeren."
NKG wil het financieringsprogramma in meerdere landen uitrollen. Te beginnen met Mexico en Oeganda. Kort daarna gevolgd door Kenia. Vervolgens zijn de laatste zes landen aan de beurt: Honduras, Colombia, Peru, Indonesië, India en Vietnam. De inzet op meerdere landen maakt de risico’s kleiner. "Als er ook maar één misoogst is, dan is waarschijnlijk je hele portefeuille weg", legt Johan het risico van financiering van kleine boeren in één land uit.
Via de blended finance-constructie worden risico’s verspreid over vier partijen: koffiehandelaar NKG, het IDH, het bureau voor internationale ontwikkeling van de Verenigde Staten USAID en de commerciële banken Rabobank, ABN AMRO en BNP Paribas. De financiering is beschikbaar voor investeringen in de koffieplantages, bijvoorbeeld voor werkkapitaal, maar ook voor investeringen in het herplanten van plantages. Ook is er een klein deel beschikbaar voor sociale leningen, zoals geld om schoolkosten te betalen of voor de bekostiging van medische noodgevallen. Het doel is om de leefomstandigheden van boeren en hun gemeenschappen te verbeteren door deze leningen aan te bieden. "Ik denk dat het een beweging is die je misschien wel meer en meer zal gaan zien", zegt Johan.
"Hoe weet je zeker dat bomen die worden geplant blijven staan?"
- Agnes Johan, Rabobank
Impact meten versus greenwashing: de grootste uitdaging
Blended finance levert ook een aantal uitdagingen op. Voor de publiek-private fondsen is het cruciaal dat er positieve resultaten worden geboekt. Daarom is de vraag of de investeringen de gewenste impact opleveren cruciaal. "Je moet heel zeker weten dat de impact die je creëert ook écht het verschil maakt", zegt Johan. "Hoe meet je dat? Hoe weet je bijvoorbeeld zeker dat de bomen die worden geplant er blijven staan? Of dat ‘drip irrigation’ daadwerkelijk de beste oplossing is?" Als dit niet goed wordt gemeten of vastgelegd, is er een kans dat dit gezien wordt als greenwashing. Dit levert reputatieschade op voor de klant en alle betrokken financieringspartijen.
Maar … Impact meten en monitoren kost tijd en geld. Die tijd en kosten om de investeringen te monitoren moeten in verhouding staan tot de opbrengsten. Johan verwacht dat innovatie, zoals het gebruik van geodata, de kosten voor monitoring kan verminderen.
Daarom is de ontwikkeling van standaarden een belangrijke vervolgstap. "Hoe zetten we dit soort deals het beste op? Hoe werken we het beste samen met allerlei verschillende fondsmanagers? Wat voor impact willen zij zien en gemeten hebben? En hoe meten we dat? Daar zijn eigenlijk nog helemaal geen standaarden voor, om dat op grote schaal uit te rollen."
Blended finance: het nieuwe normaal?
Blended finance is alleen bedoeld voor de meest vooruitstrevende projecten, benadrukt Johan. Projecten die de meeste impact opleveren en die zonder deze constructie niet financierbaar zijn. "Wanneer kan je blended finance inzetten om ervoor te zorgen dat je deze deal kan doen en wanneer ben je de commerciële bank aan het ondersteunen, terwijl die het eigenlijk zelf wel kan? Dat is altijd de eerste discussie die wij hebben met de fondsmanagers. Waarom kun je het eigenlijk niet zelf?" Wanneer de Rabobank voldoende track-record heeft opgebouwd met een bepaald soort financiering, dan zou dat voldoende comfort geven om de risicodeling met een impactfonds te kunnen verlagen, vindt Johan. Op die manier is blended finance een instrument om verder te kunnen blijven kijken, waarbij het er steeds om draait om meer impactvolle transacties te doen.
De complexiteit maakt dit soort transacties ingewikkeld voor haar commerciële collega’s, merkt Johan. Zo duurt het in vergelijking met de standaard investeringsopdrachten relatief lang voordat de deal rond is. Bovendien is het meten van de impact lastiger. Dat zijn een paar redenen voor de oprichting van het blended-financeteam: "Om zoveel mogelijk support te geven."
"We willen dat blended finance meer mainstream wordt"
- Agnes Johan, Rabobank
De oprichting van het team moet ervoor zorgen dat de commerciële collega’s zich comfortabel voelen om het gesprek met klanten aan te gaan over transacties die een positieve impact genereren. Maar ook om binnen de bank de bouwstenen te creëren waardoor blended-financedeals passen binnen de systematiek en regelgeving rondom risico. En tot slot om met fund managers te werken aan standaardiseren van impact meting. Op die manier kan blended finance een belangrijkere rol gaan spelen binnen de bank. "Wij vinden het belangrijk dat het veel meer mainstream wordt."
Dit artikel is eerder verschenen op Duurzaambedrijfsleven.nl
